Samenvatting
Vooruit wil veiligheid garanderen door repressie en preventie (p. 199). Enerzijds is het voor haar belangrijk dat alle misdrijven bestraft worden en dat alle straffen – ook korte gevangenisstraffen – effectief worden uitgevoerd “want korte straffen uitvoeren leidt op termijn ook tot een daling van de gevangenispopulatie” (p. 195). Zo wil de partij een signaal geven dat crimineel of asociaal gedrag consequenties heeft, het gevoel van straffeloosheid tegengaan en het vertrouwen in de rechtsstaat herstellen. Anderzijds wil Vooruit inzetten op preventie, door oog te hebben voor de sociaal-economische context waarbinnen daden gepleegd worden (p. 199). Specifiek rond grensoverschrijdend gedrag wil de partij sensibiliseren via omstanderstrainingen in (jeugd)organisaties en verenigingen, alsook via inclusieve seksuele en relationele vorming in scholen (p. 215) (lees meer bij relationele en seksuele vorming). Ook is zij voorstander van lessen burgerschap om leerlingen sociaal normbesef, goed samenleven en de waarde van democratie mee te geven (p. 202). Inzake gendergerelateerd geweld pleit Vooruit voor een strenge aanpak en opvolging van achterlating, huwelijksdwang en genitale verminking bij minderjarige meisjes. Ook extreme genderongelijkheid binnen gezinnen moet als verontrustende opvoedingssituatie kunnen worden gemeld, opgevolgd en begeleid, zo luidt het. De partij wil er bovendien voor zorgen dat hulpverleners, politie en justitie hiervoor goed zijn opgeleid en uitgerust (p. 228).
Intrafamiliaal geweld
Intrafamiliaal geweld wil Vooruit tegengaan door preventie, bestraffing en hulpverlening:
- Inzake preventie wil de partij recidive en risico vermijden door eenvormige en evidence-based risicotaxatie-instrumenten bij justitie en politie (p. 216);
- Op het vlak van bestraffing eist Vooruit dat daders, en niet slachtoffers, uit huis geplaatst worden. Ook wil de partij een betere opvolging van huis- en contactverboden. Om ervoor te zorgen dat een straf effectief is, wil Vooruit het snelrecht versnellen. In elk arrondissement wil zij een gespecialiseerde kamer inrichten, zodat straffeloosheid en recidive vermeden worden (p. 195);
- Qua hulpverlening heeft Vooruit aandacht voor zowel het slachtoffer als de dader. De partij wil investeren in de verdere uitbouw van het Veilig Huis (voormalige Family Justice Centers), waar justitie, politie en hulpverlening samenwerken onder één dak en slachtoffers multidisciplinaire zorg kunnen vinden (p. 216). Ook pleit zij voor het structureel verankeren van het mobiel stalkingalarm (p. 197). Tenslotte wil Vooruit rechtsbijstandverzekeraars verplichten om tussen te komen bij verdedigingskosten wanneer slachtoffer en dader onder dezelfde polis vallen (p. 217). Daders wil Vooruit beter opvolgen en begeleiden door in elk arrondissement een opvolgingskamer voor intrafamiliaal geweld te installeren (p. 217).
Seksueel grensoverschrijdend gedrag
Vooruit wil grensoverschrijdend gedrag op de werkvloer aanpakken door meer vertrouwenspersonen en gespecialiseerde preventieadviseurs te voorzien. De partij streeft naar een betere afdwingbaarheid van preventieplannen om ervoor te zorgen dat bedrijven zich voldoende inzetten voor een veilige werkomgeving. Waar nodig wil ze praktijktesten inzetten (p. 228). Ook in de sportwereld en in de publieke ruimte wil Voouit de strijd aangaan met grensoverschrijdend gedrag, geweld en discriminatie (p. 243). Zo wil Vooruit investeren in kwalitatieve pleinen en parken waar iedereen zich veilig kan voelen, ook ’s nachts. De partij wil een uitgebreide veiligheids- en gendertoets opnemen in de vergunningsprocedure om vergunningverlenende overheden te verplichten rekening te houden met sociale veiligheid (p. 178). Bovendien wil Vooruit overheden stimuleren om meer te investeren in veilig openbaar vervoer en openbare voorzieningen, zoals toiletten (p. 229). In het uitgaansleven wil Vooruit verplichte camerabewaking in alle horecazaken met portiers, gekoppeld aan een verplichte incidentmelding aan lokale politiekorpsen en het meldpunt discriminatie. Ook wil de partij praktijktesten uitvoeren in het verenigings- en uitgaansleven (p. 222). Tenslotte wil Vooruit het makkelijker maken om omstandertrainingen aan te vragen en te organiseren via een nationaal platform (p. 202).
Seksueel geweld
Vooruit haalt aan dat vrouwen veel vaker slachtoffer zijn van geweld (p. 227), wat echter niet klopt. Mannen zijn dan wel vaker dader, ook zijn zij vaker slachtoffer van geweld in het algemeen. Specifiek inzake seksueel geweld zijn vrouwen wel oververtegenwoordigd in de statistieken, maar belangrijk hierin is dat er een groter taboe berust op seksueel geweld bij mannen en dat onderzoek het zogenaamde dark number – het percentage voorvallen dat onder de radar blijft – schat op zo’n 90%. Hoewel Vooruit aangeeft mee te hebben gezorgd voor strengere straffen op seksuele delicten, gelooft de partij dat straffen alleen niet genoeg is. Naast een effectieve en lange straf, pleit ze voor verplichte behandeling van elke dader om recidive uit te sluiten, met voldoende veiligheidswaarborgen (p. 196). Inzake slachtofferhulp wil Vooruit de structurele investeringen in de Zorgcentra na Seksueel Geweld (ZSG) verder zetten en deze uitbreiden met juridisch advies voor slachtoffers (p. 229). Om de drempel naar hulpverlening te verlagen wil de partij slachtoffers proactief hulp aanbieden, die zij evenwel kunnen weigeren (p. 197). Tenslotte wil Vooruit onderzoeken of de overheid, naar het voorbeeld van Nederland, schadevergoedingen kan voorschieten voor slachtoffers die daar recht hebben om deze vervolgens terug te vorderen bij de daders (p. 197).
Detentie
De partij stelt dat “als er bijkomende gevangeniscapaciteit nodig is” ze die zoveel mogelijk wil creëren in de vorm van kleinschalige detentie- en transitiehuizen (p. 195). Ook wil ze de nodige capaciteit voorzien wat elektronisch toezicht en justitiehuizen betreft, alsook opvang- en behandelplaatsen in zorg- en welzijnsinstellingen voor slachtoffers en daders, in het bijzonder wanneer het om minderjarigen gaan (p. 197). Geïnterneerden horen volgens Vooruit niet thuis in de gevangenis. Daarom wil de partij extra capaciteit realiseren binnen de forensische psychiatrie. Overbevolking in gevangenissen wil Vooruit verder tegengaan door gedetineerden zonder Belgische nationaliteit of verblijfsrecht naar hun land van herkomst te sturen (p. 196). Recidive wil Vooruit voorkomen door gevangenen te ondersteunen in de zoektocht naar werk en huisvesting. Daartoe wil de partij de informatiedeling tussen verschillende actoren versterken (p. 198). Tenslotte wil de partij vanaf dag één werken aan reintegratie en herstel volgens een individueel detentieplan en de gezondheidszorg in gevangenissen hervormen zodat deze van buitenaf naar de gevangenis kan worden gebracht (p. 198).
Impact
Hoewel Vooruit in een hoofdstuk rond veiligheid aanhaalt dat er moet worden ingezet op repressie en preventie, en daarbij terloops sociaaleconomische oorzaken vermeldt (p. 199), gaat zij niet concreet in op de oorzaken van gendergerelateerd geweld. Desalniettemin stelt Vooruit een gelaagde aanpak voor die preventie, bestraffing en hulpverlening voor zowel daders als slachtoffers combineert. Met name hun inzet op omstanderstrainingen en relationele en seksuele vorming op school dragen bij aan sensibilisering, wat sociale controle en daarmee het veiligheidsgevoel kan vergroten. De eis voor risicoanalyse bij daders, evenals de eis om daders van intrafamiliaal geweld uit huis te plaatsen, erkent de noodzaak om slachtoffers te beschermen en tegelijkertijd recidive te voorkomen. Dat laatste wil Vooruit bovendien verwezenlijken door in te zetten op begeleiding en rehabilitatie voor daders. Slachtofferhulp wil ze bevorderen door politie, justitie en hulpverleners op te leiden. Dat is belangrijk om meer vertrouwen te creëren in deze instellingen, zodat meer slachtoffers bereid zijn klacht neer te leggen en de samenleving daardoor een accurater beeld krijgt van de schaal van de problematiek. Dat is nodig om het zogenaamde dark number tegen te gaan: het aantal slachtoffers dat geen aangifte doet wordt op meer dan 90% geschat. De strenge straffen voor seksuele delicten en specifieke vormen van gendergerelateerd geweld waarmee voornamelijk meisjes en vrouwen geconfronteerd worden, tonen dat Vooruit deze vormen van geweld ernstig neemt. Vooruit heeft oog voor verschillende vormen van gendergerelateerd geweld, waaronder vrouwelijke genitale verminking en gedwongen huwelijken. Toch is de partij weinig concreet over deze thema’s: zo vermeldt zij slechts te willen zorgen voor “een strenge aanpak en consequente opvolging” zonder daar dieper op in te gaan (p. 228). Van preventie is geen sprake en evenmin gaat zij in op onderliggende genderverhoudingen. Op het vlak van detentie stelt Vooruit de wantoestanden in Belgische gevangenissen te willen aanpakken. Het Europees Hof voor de Rechten van de Mens heeft België namelijk al meermaals veroordeeld voor onmenselijke en vernederende detentieomstandigheden van gevangenen, voornamelijk mannen. Concreet geeft Vooruit aan de overbevolking te willen terugdringen door buitenlandse gedetineerden naar hun land van herkomst te sturen en te investeren in meer capaciteit.
