Het Groeipakket is een sterk beleidsinstrument van de Vlaamse Regering om de strijd tegen kinderarmoede aan te pakken. In het huidige Groeipakket is gekozen voor een hoog basisbedrag en relatief lage sociale toeslagen. Sinds 2020 werd het Groeipakket in Vlaanderen losgekoppeld van de gezondheidsindex en slechts een tijdelijke indexering van 1% toegepast. De diepe koopkrachtcrisis in 2022 vergrootte het effect van het loskoppelen van de indexering aan de gezondheidsindex. Door de stijgende levenskosten is de toegevoegde waarde van het bedrag van het Groeipakket daarom nog minder groot voor de laagste inkomens. Het doel moet blijven dat geen enkel gezin met kinderen in armoede mag terechtkomen of dieper in armoede wegzakken. De verhoging van de sociale toeslagen voor laagste inkomensgroepen en indexering van het Groeipakket zouden prioriteit moeten zijn. 

Meer weten?

• Netwerk tegen Armoede: Evaluatie Groeipakket
• Netwerk tegen Armoede: 5 jaar Groeipakket

Op het vlak van sociale huisvesting zien we tal van gemiste kansen. Betaalbaar wonen is nochtans een belangrijke hefboom om armoede te bestrijden. Afgelopen legislatuur werden de drempels om een sociale woning te krijgen verhoogd en werden sociale huurders meer en meer geviseerd. Er zijn groeiende wachtlijsten, die kunstmatig kleiner worden voorgesteld door strengere voorwaarden voor kandidaat-huurders én een trager tempo van de bouw van sociale woningen. Momenteel staan ongeveer 176.000 huishoudens op de wachtlijst voor een sociale woning. Ook de gemiddelde wachttijd nam toe van 3,9 naar 4,1 jaar. Het Vlaams woonbeleid van de afgelopen beleidsperiode heeft niet alleen onvoldoende geïnvesteerd in de bouw en renovatie van (bijkomende) sociale woningen, maar ook onvoldoende geïnvesteerd in de private huurmarkt, bijvoorbeeld door bredere toekenning van huurpremies. 

Meer weten?

• Netwerk tegen Armoede: Vlaams woonbeleid moet dringend roer omgooien om wachtlijsten in te korten
• Netwerk tegen Armoede: Nieuw toewijzingssysteem sociale huurwoningen werkt meer dak- en thuisloosheid in de hand
• Netwerk tegen Armoede: Investeren in sociale en private huurmarkt
•  

Wanneer de energieprijzen (tijdelijk) weer daalden na de energiecrisis, besliste de federale regering om het sociaal tarief voor energie op basis van een inkomenscriterium (verhoogde tegemoetkoming) niet verder uit te breiden. Die beslissing kwam er ondanks de hardnekkige energiearmoede van één op vijf gezinnen in België en het verhoogd armoederisico door de klimaattransitie in de komende jaren. Er kwamen beloftes over een structurele hervorming van het sociaal energietarief met  een voorstel om  het vermogen van een huishouden trapsgewijs mee in rekening te nemen voor een eventueel verlaagd energietarief. Helaas werd in oktober 2023 duidelijk dat de federale regering de uitwerking hiervan doorschuift naar de volgende ploeg. 

Meer weten?

• Netwerk tegen Armoede: Hervorming sociaal energietarief blijft uit in federaal begrotingsakkoord
• Netwerk tegen Armoede: Geen pauzeknop voor sociaal energietarief voor half miljoen gezinnen

Onbetaalde schoolfacturen zijn een groot probleem voor veel gezinnen en kunnen leiden tot steeds grotere schulden en verdieping van armoedeproblematiek. De vervroegde uitbetaling van de schooltoelage is in dat opzicht een positieve evolutie. Toch moeten de kosten vooral omlaag. De schooltoelage voor gezinnen met een verhoogde tegemoetkoming zou moeten volstaan om de kosten te dekken, wat momenteel niet het geval is. De maximumfactuur in het basisonderwijs is nog altijd te hoog om armoede tegen te gaan en in het secundair onderwijs bestaat er zelfs geen maximumfactuur. Bovendien is de schooltoelage niet hoog genoeg om alle schoolkosten te dekken.  Dat vormt vooral voor de laagste inkomensgezinnen een probleem. Ondanks de vervroegde uitbetaling van de schooltoelage heeft de Vlaamse regering de afgelopen beleidsperiode dus onvoldoende werk gemaakt van een kostenbewust en betaalbaar onderwijs dat armoede tegengaat en gelijke kansen bevordert.

Meer weten?

• Netwerk tegen Armoede: Tijd voor een kostenbewust onderwijs, nú. Voor de toekomst van onze kinderen.
• Netwerk tegen Armoede: Vervroegd uitbetalen schooltoelage goed nieuws voor mensen met beperkt budget

De coronacrisis heeft de digitalisering in een stroomversnelling gebracht en de digitale kloof vergroot. Dat brengt gelijke kansen in het gedrang. Steeds meer dienstverlening, zowel publiek als privaat, verloopt digitaal, ook de toegang tot fundamentele grondrechten. In deze evolutie van de afgelopen jaren is er onvoldoende rekening gehouden met het recht op internet en het belang van het Click-Call-Connect principe om gelijke kansen te bewaken. Dat principe houdt in dat er voldoende gevarieerde contactmogelijkheden zijn voor essentiële diensten, zoals het OCMW, CAW, vakbonden, mutualiteiten, etc. Zij moeten bereikbaar zijn via diverse wegen: online, telefonisch of persoonlijk via fysiek onthaal in de buurt.

Naast fysieke en toegankelijke dienstverlening bleken ook digitale toegang en het recht op internet een heikel punt. Mensen in armoede hebben vaak geen of slechts beperkte toegang tot betaalbare hardware en internet. Ook digitale geletterdheid en de ontwikkeling van digitale vaardigheden blijkt een struikelpunt voor deze groep. Het is daarom een positieve evolutie dat er in de afgelopen beleidsperiode werk is gemaakt van een lokaal e-inclusiebeleid door middel van lerende netwerken en actieplannen. Zo werden Digipunten en -banken opgericht en was er een heuse Digisprong in het onderwijs. Het is echter een gemiste kans  dat laptops op school niet gratis beschikbaar waren, ook niet voor leerlingen die deze nodig hadden. Dat is zorgelijk aangezien 47% van de gezinnen met een laag inkomen niet over een laptop beschikt.

Meer weten?

• Netwerk tegen Armoede: 24 speerpunten voor een structureel armoedebeleid in ’24
• Netwerk tegen Armoede: Laat de digitale sneltrein te veel mensen achter?
• Samen Tegen Armoede – Antwerps Netwerk (STA-AN vzw): Jaarrapport E-inclusie 2020