Samenvatting
Volgens Open Vld is er geen vrijheid zonder veiligheid (p. 58). Zij pleit dan ook voor een rechtvaardige en menselijke justitie, met passende straffen die bovenal effectief uitgevoerd worden om het gevoel van straffeloosheid tegen te gaan (p. 58, 74). Dat wil de partij mogelijk maken door te investeren in capaciteit, in gevangenissen en detentiehuizen. De gevangeniscapaciteit moet zich aanpassen aan de instroom van gedetineerden, en niet omgekeerd, zo luidt het (p. 75).
Open Vld wil de strijd tegen seksueel geweld opdrijven (p. 59, 72). Ze wil hierbij slachtoffers centraal stellen, en inzetten op preventie en bespreekbaarheid (p. 59, 72, 77). Zo wil de partij inzetten op campagnes en omstaandertrainingen die seksueel en intrafamiliaal geweld bespreekbaar maken, en die iedereen aanmoedigen om in te grijpen en steun te bieden waar nodig (p. 77). De partij heeft specifiek aandacht voor online geweld. De ongewenste verspreiding van naaktbeelden moet kunnen worden stopgezet via eenvoudig verzoek bij een centraal meldpunt, georganiseerd door sociale mediabedrijven in samenwerking met het Instituut voor Gelijkheid van Vrouwen en Mannen (IGVM) en Child Focus (p. 78). Ook tegen (seksuele) straatintimidatie moet er strenger worden opgetreden volgens Open Vld, door meer (anonieme) controles door politie (p. 77). Wie een eerste keer betrapt wordt, krijgt onmiddellijk “een lik-op-stukboete”, terwijl recidivisten voor de rechtbank worden vervolgd (p. 77). Tenslotte wil Open Vld werk maken van het Verdrag van Istanboel door een draaiboek te implementeren met praktische instrumenten en procedures om intrafamiliaal geweld, partnergeweld beter en geweld tegen vrouwen aan te pakken (p. 77, 126).
Volgens Open Vld is snelle en zinvolle strafuitvoering gericht op herstel en het vermijden van recidive essentieel voor een rechtvaardige en veilige samenleving (pp. 74-75). De partij wil rechters de tools geven voor straffen op maat, investeren in gezondheidszorg binnen de gevangenis en in begeleiding tijdens en na detentie, evenals in kleinschalige en gedifferentieerde detentiehuizen voor veroordeelden met korte straffen en een laag risicoprofiel. Een dergelijk beleid bevordert immers rehabilitatie, aldus Open Vld (p. 74). Overbevolking wil zij tegengaan door buitenlandse gedetineerden terug te sturen naar hun land van herkomst en door te shiften van kwantiteit naar kwaliteit: “we moeten luisteren naar de wetenschap” en “af van meer en langer opsluiten” (p. 75). Tot slot wil Open Vld een justitieel en centraal incassobureau oprichten om penale boetes en schulden aan slachtoffers efficiënter en effectiever te innen (p. 75).
Naast bestraffing vindt Open Vld het cruciaal om te werken aan de onderliggende oorzaken van het gedrag van daders, zodat toekomstig geweld voorkomen wordt. De partij wil de programma’s voor daderbegeleiding versterken, gericht op het aanpakken van triggers en oorzaken van seksueel geweld (p. 87).
Inzake slachtofferhulp vindt de partij de Zorgcentra na Seksueel Geweld en de Veilige Huizen (voormalige Family Justice Centers) zeer goede initiatieven. Ze wil deze dan ook verder uitbouwen en bijsturen zodat alle diensten optimaal samenwerken en slachtoffers op één centrale plaats terecht kunnen (p. 77). Ook pleit Open Vld voor een vaste contactpersoon voor elk slachtoffer om die wegwijs te maken in procedures en processen, diens rechten maximaal te vrijwaren en door te verwijzen naar hulpverlening (p. 73).
Impact
Verschillende vormen van gendergerelateerd geweld komen aan bod in het partijprogramma van Open Vld, waaronder (seksuele) straatintimidatie, partnergeweld, intrafamiliaal geweld, seksueel geweld en online geweld, met specifiek ongewenste verspreiding van naakfoto’s. Toch is de partij weinig concreet over bijvoorbeeld preventie en slachtofferhulp rond deze thema’s. Zo vermeldt zij louter te willen inzetten op preventie met als enig concreet voorstel campagnes en omstaandertraining om seksueel geweld bespreekbaar te maken en iedereen aan te moedigen om in te grijpen en steun te bieden waar nodig (p. 77). De nadruk van Open Vld ligt veeleer op effectievere vervolging en bestraffing van individuele daders. Structurele oorzaken van gendergerelateerd geweld worden niet benoemd in het partijprogramma. Seksisme en een aantal specifieke vormen van gendergerelateerd geweld, zoals genitale verminking, gedwongen huwelijken en feminicide, komen niet aan bod in het partijprogramma van Open Vld. Ook meldpunten voor grensoverschrijdend gedrag, opleiding voor hulpverleners en slachtofferhulp op lange termijn komen niet ter sprake. Op het vlak van detentie pleit Open Vld enerzijds voor volledige en zinvolle strafuitvoering gericht op herstel en het vermijden van recidive. Anderzijds geeft zij aan af te willen van meer en langer opsluiten. De focus van Open Vld ligt op volledige strafuitvoering en de daarvoor noodzakelijke uitbreiding van de gevangeniscapaciteit. Wel wil de partij investeren in gezondheidszorg binnen de gevangenis, in begeleiding tijdens en na detentie, evenals in kleinschalige en gedifferentieerde detentiehuizen voor veroordeelden met korte straffen en een laag risicoprofiel om reïntegratie te bevorderen. Op de wantoestanden in Belgische gevangenissen gaat de partij niet concreet in, al geeft zij aan overbevolking te willen terugdringen door buitenlandse gedetineerden naar hun land van herkomst te sturen en te investeren in meer capaciteit. Het Europees Hof voor de Rechten van de Mens heeft België namelijk al meermaals veroordeeld voor onmenselijke en vernederende detentieomstandigheden van gevangenen, voornamelijk mannen.
