Armoede (Open Vld)

Open Vld is van oordeel dat sociale grondrechten en dienstverlening, zoals VDAB, NMBS en De Lijn, beter zullen functioneren via marktwerking en private ondernemers. Open Vld ziet armoedebestrijding als een individuele problematiek en verantwoordelijkheid om er zichzelf uit te werken. Ondersteuning naar werk is volgens Open Vld dé uitweg uit armoede. 

(Beleids)Participatie van mensen in armoede komt niet voor in het verkiezingsprogramma van Open Vld. 

Werken moet lonen en het verschil tussen voltijds werken en niet werken moet 500 euro zijn. Er wordt niet gesproken over de minimumlonen, de focus ligt op het verlagen van lasten op inkomsten uit arbeid. Open Vld wil een indexering op nettolonen in plaats van brutolonen, dat zal het armoederisico potentieel vergroten. 

Ondanks een aantal goede initiatieven met betrekking tot gezondheid, missen we een structurele en allesomvattende ambitie om gezondheidszorg betaalbaar en toegankelijk te maken voor de laagste inkomens. 

Open Vld zet de voorrang voor werkende ouders in de kinderopvang voort waardoor vooral ouders in maatschappelijk kwetsbare posities uitgesloten zullen worden. In verband met onderwijs is de ambitie laag in verhouding met de uitdagingen, enkel de aanpassing van de schooltoeslag aan de kostprijs van een opleiding wordt voorzien. Dat is op zich een positieve maatregel voor gezinnen in armoede, maar onvoldoende om gelijke onderwijskansen te genereren. 

Voor vrije tijd heeft Open Vld de ambitie om een zo groot mogelijke groep te bereiken en te werken via automatische en niet-stigmatiserende kortingsinitiatieven. Hier liggen kansen voor de strijd tegen armoede en het realiseren van het recht op cultuur, sport en vrijetijdsbesteding. Open Vld legt binnen vrijetijdsbesteding een nadruk op het toegankelijk maken van sport en beweging voor iedereen; daarbij leggen ze een accent op het verenigingsleven.  Dit vraagt om verdere concretisering.

Open Vld bepleit de beperking van werkloosheidsuitkeringen tot 2 jaar en de privatisering van arbeidsbemiddelingsdiensten zal de zoektocht naar werk voor langdurig werkzoekenden mogelijks bemoeilijken. Er is nood aan integrale begeleiding op maat van werkzoekenden en een financiële zekerheid om armoede te voorkomen en zo de afstand tot de arbeidsmarkt niet te vergroten. 

Inzake sociale woningbouw gaat Open Vld enkel in op de transformatie van sociale woonwijken naar activeringswijken. Er is te weinig ambitie om de tekorten weg te werken in sociale woningbouw of de wooncrisis te erkennen en aan te pakken. Open Vld wil discriminatie op private huurmarkt aanpakken door praktijktesten en wil bekijken hoe de toegang tot sociale huurpremies en subsidies te verbreden. Dat biedt dan weer kansen in de strijd tegen armoede.

Het ontbreekt Open Vld aan een plan van aanpak om de laagste inkomens en mensen in armoede mee te nemen in een sociale klimaattransitie. Wel doet Open Vld het voorstel om openbaar vervoer tot 16 jaar gratis te maken. Zeker voor gezinnen met kinderen is dit positief.

In het partijprogramma van Open Vld vond het Netwerk tegen Armoede de volgende hefbomen terug:

Inkomen boven de armoedegrens

• Wegwerken van fiscale nadelen verbonden aan samenwonen als iemand uitkeringstrekkende wordt 
• Sociale voordelen toekennen op basis van inkomen in plaats van een statuut

Reactie Netwerk tegen Armoede

Deze initiatieven zijn kleine hefbomen vooral in de preventie van armoede bij de (werkende) middenklasse maar voor Open Vld komen er geen bijkomende inspanningen om de laagste uitkeringen en inkomens boven de armoederisicogrens te tillen.

Gezondheidszorg

• Meer inzet op specifieke terugbetalingen, zoals diagnostiek, geestelijke gezondheidsproblemen en leerstoornissen bij kinderen en volwassenen.
• Maximumfactuur voor kosten van verblijf in een psychiatrisch ziekenhuis na 1 jaar. 
• Nabije en laagdrempelige aanspreekpunten voor hulpvragen voor jongeren waarbij de eerste sessies gratis worden aangeboden. 

Reactie Netwerk tegen Armoede

Deze initiatieven zijn goed maar helaas wel te beperkt om basisgezondheidszorg toegankelijker en betaalbaarder te maken voor een grote groep van mensen in armoede. 

Kinderopvang

• Kinderen met alle achtergronden naar opvang en het kleuteronderwijs begeleiden
• Maximale inzet op inkomensgerelateerd betalingssysteem in kinderopvang
• Meer samenwerking tussen de verschillende basisvoorzieningen (gezinsondersteuning, kinderopvang en kleuterschool) 

Onderwijs 

• Bedrag van de schooltoeslag passen we aan de kostprijs van de opleiding aan. Op die manier kan elke scholier een studierichting kiezen die zij of hij wil, en wordt de school niet gehinderd in haar werking

Vrije tijd 

• Samenwerking tussen lokale besturen, UiTPAS en jeugdverenigingen zodat iedereen kan deelnemen aan de vrijetijdsbesteding die hij of zij wil. Dit moet zoveel mogelijk automatisch en dus op een niet-stigmatiserende manier gebeuren.
• Stimuleren van sportparticipatie in alle vormen (clubs, scholen, publieke ruimte) en dit toegankelijk maken voor iedereen, ongeacht leeftijd, achtergrond of voorkeur.

Wonen 

• Praktijktesten op de huurmarkt om discriminiatie op huurmarkt op te sporen.
• Toegang tot sociale huurpremies en huursubsidies verbreden: specifiek gericht op mensen die werken of actief werk zoeken.
• Energieprestatiecertificaat (EPC) evolueren naar een zero-emission building certificaat (ZEB).

Sociale klimaattransitie 

• Openbaar vervoer gratis tot 16 jaar. Jongeren moeten zich vrij kunnen bewegen. Openbaar vervoer is daar de cruciale factor in aangezien autorijden er nog niet in zit. 

Digitalisering

• Elk beleidsniveau moet prioriteit geven aan digitale inclusie zodat niemand achterblijft.
• Iedere burger bij één uniek loket kan terecht voor alle contacten met de overheid. 

In het partijprogramma van Open Vld zag het Netwerk tegen Armoede de volgende gemiste kansen:

Participatie van mensen in armoede

• Burgerparticipatie die de kiezer een directe stem geeft. Burgers moeten op regelmatige tijdstippen hun stem direct en via innovatieve middelen kunnen laten horen. Eén van de instrumenten om dit te realiseren, is de kiezersraadpleging. 

Reactie Netwerk tegen Armoede

Goed dat er waardering is voor inspraak en participatie van burgers. Er ontbreekt wel een visie op het betrekken van burgers in armoede, specifiek op armoedebestrijdingsbeleid en vooral op het wegnemen van de vele extra drempels tot participatie en inspraak voor mensen die op of onder de armoedegrens leven. 

Inkomen boven de armoedegrens

• Het verschil tussen voltijds werken en niet-werken is minstens 500 euro. We schaffen de 45%-schijf (belastingschijf) af en breiden de Vlaamse jobbonus uit tot mediaaninkomens en verhogen hem tot 1.000 euro. Op die manier loont het altijd om te gaan werken. 
• Plafonneren van totaalbedrag leefloon binnen een gezin tot aan de armoedegrens
• Indexering van nettolonen in plaats van de brutolonen om de koopkracht van werknemers te beschermen. Maar tegelijkertijd heeft de automatische indexering wel het competitief vermogen van bedrijven, die dit grotendeels hebben moeten betalen, onder druk gezet. Er is nood aan een systeem dat de koopkracht beschermt, maar tegelijkertijd onze concurrentiekracht niet uitholt.

Reactie Netwerk tegen Armoede

Er ontbreekt een plan van aanpak voor inkomens onder de armoedegrens en mensen die niet kunnen werken en daardoor in armoede terechtkomen. Niet iedereen is in staat om (voltijds) te werken. De indexering op nettolonen ipv brutolonen zal het armoederisico vergroten en meer werkende armen creëren. 

Gezondheidszorg

• Verhoogde tegemoetkoming behouden voor mensen die het echt nodig hebben.
• Aanbod van huisartsen en tandartsen in kaart brengen op niveau van zorgregio’s.
• Gezinscoaches zijn de sleutel tot succes om in kansarme gezinnen resultaten te boeken. Omdat ze een integrale aanpak kunnen uitwerken voor tal van problemen en gezinnen in plaats van te moeten doorverwijzen naar allerhande verschillende instanties.

Reactie Netwerk tegen Armoede

Ondanks bovenstaande initiatieven en de hefbomen met betrekking tot gezondheid, missen we een structurele en allesomvattende ambitie om gezondheidszorg betaalbaar en toegankelijk te maken voor mensen in armoede. Dit zeker gezien het tekort aan artsen en de de-conventioneringsgolf bij de vrije zorgberoepen.

Kinderopvang

• Voor wie werkt en gebruikmaakt van kinderopvang moet de kostprijs substantieel omlaag, ook voor de middeninkomens.
• Lagere kind-begeleiderratio wordt niet gespecificeerd
• Het aanbod kinderopvang wordt uitgebreid, onder meer door bedrijfscrèches te faciliteren. 

Reactie Netwerk tegen Armoede

Kinderopvang moet voor iedereen toegankelijk zijn, dat mag niet afhankelijk zijn van je inkomen of van je tewerkstellingsplaats. Kwalitatieve kinderopvang is een belangrijke hefboom in de strijd tegen (kinder)armoede. Die wordt door voorrangsregels aan werkende ouders gereduceerd tot haar economische functie (opvang tijdens de werkuren). Het gaat ook over pedagogische ontwikkeling en sociale ontplooiing van kinderen en ouders. 

Onderwijs

• Keuze lesmateriaal ligt in handen van leerkracht. Bij vragen over de kwaliteit van het lesmateriaal kunnen ze daarvoor terecht bij het kenniscentrum Leerpunt. 
• Schoolverlaters voorkomen door preventieve samenwerking, ouderbetrokkenheid en flexibele leervormen (vb. duaal leren) met daarbij strikt aanwezigheidsbeleid en sanctionerend optreden.

Reactie Netwerk tegen Armoede

Om mensen in maatschappelijk kwetsbare posities te bereiken en ouderbetrokkenheid te vergroten moet ingezet worden op de samenwerking tussen ouders en scholen. Dit op basis van vertrouwen, een outreachende aanpak en ook door de samenwerking te versterken tussen verschillende middenveldorganisaties en bestaande vertrouwenspersonen. De keuze in het school/lesmateriaal is bepalend voor de schoolfactuur en raakt gezinnen in armoede. Het Netwerk tegen Armoede bepleit de keuze in school/lesmateriaal ruimer te bekijken dan de keuze van de individuele leerkracht. 

Werk 

• Werkloosheidsuitkeringen in de tijd beperkt tot 2 jaar. 
• Versterking van de degressiviteit van werkloosheidsuitkeringen. De eerste drie maanden zijn ze hoger dan nu het geval is om daarna elke 3 maanden te dalen tot het niveau van de minimumuitkering.
• Arbeidsbemiddeling en de organisatie van opleidingen uitbesteden aan private partners. 
• Na twee jaar worden de lokale besturen eindverantwoordelijke voor de activering.  OCMW’s worden te weinig financieel verantwoordelijk gesteld voor het aantal mensen met leefloon dat ze kunnen activeren naar een betaalde job.
• Uitzendarbeid mogelijk maken voor onbepaalde duur. 

Reactie Netwerk tegen Armoede

Door de beperking van werkloosheidsuitkeringen in de tijd en de degressiviteit van uitkeringen te versterken, zal het armoederisico van langdurig werkzoekenden vergroten. Het zal een verschuiving veroorzaken naar andere bijstandsuitkeringen zoals het leefloon.

Zet in op integrale trajectbegeleiding op maat en behoud het recht op werkloosheidsuitkering. Enkel zo zal de afstand tot de arbeidsmarkt niet groter worden en mensen kunnen toegeleid worden naar (aangepast) (werkbaar) werk.

De lokale besturen kunnen een grotere rol krijgen in de activering van niet-beroepsactieve bevolking, maar deze moet gebaseerd zijn op ondersteuning en motivatie om mensen te helpen. Niet op basis van een systeem waarbij de lokale besturen meer of minder middelen krijgen naarmate ze meer of minder geslaagd activeren. 

Uitzendarbeid mogelijk maken voor onbepaalde duur zal zorgen voor nog meer onzekerheid voor mensen die interimarbeid verrichten en verhoogt het armoederisico.

Wonen

• Sociale woonwijken worden activeringswijken (naar werk).
• Toegang tot sociale huurpremies en huursubsidies verbreden. 

Reactie Netwerk tegen Armoede

In verhouding tot de wooncrisis, zijn de voorstellen rond sociale woningbouw te weinig ambitieus. Ook achten we de ‘verbreding’ van toegang tot sociale huurpremies en subsidies te weinig specifiek. Het recht op wonen staat in de Belgische Grondwet (art 23) en zou niet gekoppeld mogen zijn aan de wil of mogelijkheid op inzetbaar te zijn op de arbeidsmarkt. Er gebeurt ook heel veel waardevolle niet-betaalde (zorg)arbeid buiten de arbeidsmarkt.

Sociale klimaattransitie

• Privatiseren van het openbaar vervoer.
• Het sociaal tarief voor energie inkomensgebaseerd maken.
• Voorzien van prikkels voor gezinnen om zich in te schrijven in de energietransitie.

Reactie Netwerk tegen Armoede

Het voorstel voor het openbaar vervoer is te weinig ambitieus om een hefboom te zijn in de strijd tegen mobiliteitsarmoede. Er ontbreekt een plan van aanpak om de laagste inkomens en mensen in armoede mee te nemen in een sociale klimaattransitie.