Samenvatting
Vooruit brengt het migratiebeleid onder in het hoofdstuk ‘internationale solidariteit’, en kadert het als ‘eerlijke en gecontroleerde migratie als win-win’. Uit de voorgestelde maatregelen blijkt echter vooral dat de partij het migratiebeleid significant wil verstrengen. Ook wordt het recht op gezinshereniging en het recht op een leefloon van nieuwkomers ingeperkt. Bovendien blijkt dat Vooruit het beleid rond ontwikkelingssamenwerking wil instrumentaliseren om migratie te beperken. Daarbij gebruikt de partij dehumaniserende watermetaforen, zoals herhaaldelijk gebruik van het woord ‘migratiestromen’.
“Migratie is van alle tijden, maar ongecontroleerde migratie is voor niemand goed”, stelt de partij (p. 273). “Daarom wil Vooruit de stilstand doorbreken en werk maken van een strikt gecontroleerd en humaan asiel- en migratiebeleid.” De eerste prioriteit bij dat ‘strikte’ beleid is opvang in de regio, zo staat verderop in het programma te lezen.
“Het begint allemaal in de regio van herkomst. Vluchtelingen moeten zo snel mogelijk bescherming krijgen, dicht bij huis, zodat ze niet moeten doorvluchten. Dat wil niet zeggen dat we de lasten afschuiven op de buurlanden, maar net dat we mee investeren in deze regio’s zodat mensen snel veilig en geholpen zijn”, staat verderop nog (p. 273).
Uit het partijprogramma blijkt dat Vooruit het buitenlandbeleid ook wil toespitsen op het risico op nieuwe ‘migratiestromen’. Zo stelt de partij bijvoorbeeld: “We herevalueren de strategie van België voor de Sahelregio in het licht van de nieuwe ontwikkelingen die vanuit migratie- en veiligheidsperspectief onze grootste aandacht verdienen (p. 265)”.
De partij pleit ook voor een Europees asielbeleid, waarbij mensen op de vlucht asiel moeten aanvragen aan de Europese buitengrenzen (p. 276). Vervolgens zouden mensen op de vlucht via een hervestigingsprogramma moeten worden verdeeld over de Europese lidstaten. De partij schetst hierbij foutief het beeld dat België momenteel buitenproportioneel veel vluchtelingen opvang biedt. “Landen die voor migranten het aantrekkelijkst lijken, [krijgen] een onevenredig groot aantal asielaanvragen te verwerken. België is zo’n land”, stelt Vooruit in het programma. In werkelijkheid behoort België tot de Europese middenmoot als het gaat om asielaanvragen per 10.000 inwoners.
Vooruit pleit voor woonstbetredingen om mensen zonder verblijfsvergunning op te sporen (p. 278), wil mensen zonder proces blijven opsluiten in afwachting van gedwongen terugkeer (p. 278), pleit voor het verhogen van de inkomensgrens voor gezinshereniging (p. 282) en stelt voor om nieuwkomers de eerste drie jaar geen leefloon meer te geven, maar die te vervangen door ‘integratiesteun’ op voorwaarde van deelname aan een inburgeringstraject (p. 237). Ook wil de partij de asielprocedure voor mensen uit ‘veilige landen’ versnellen (p. 277). Het verkiezingsprogramma bevat geen standpunt over de opsluiting van kinderen in het kader van gedwongen terugkeer.
Een ander opmerkelijk programmapunt van Vooruit is het aanpakken van het gebrek aan opvangplaatsen door burgeropvang te institutionaliseren. “De opvang wordt aangevuld met verschillende uitstroomprojecten. Zo voeren we naar Nederlands voorbeeld Take Care B&B in, waarbij gastvrije gezinnen erkende vluchtelingen die de opvang moeten verlaten, een tijdje opvangen en hen helpen bij de zoektocht naar een eigen woning en integratie in de samenleving”, staat te lezen (p. 277).
Wanneer het gaat over arbeidsmigratie, wil Vooruit juist méér migranten naar België halen, maar alleen die migranten die knelpuntberoepen in België kunnen invullen. Bij het sluiten van akkoorden over arbeidsmigratie, handel en visumvrij reizen naar België, wordt ook onderhandeld over de terugkeer van ‘illegale’ migranten naar die landen. “Wie wil delen in de voordelen van goede handelsakkoorden en visumvrij reizen, kan dat niet zonder ook mensen die hier irregulier verblijven, terug te nemen. Je deel krijgen, je deel doen” (p. 275).
Impactanalyse
Vooruit stelt haar beleid rond buitenlandse handel en internationale solidariteit ten dienste van het terugdringen van ‘illegale’ migratie. Foutief schept de partij het beeld dat België buitensporig veel asielzoekers bescherming biedt.
Het inperken van rechten van nieuwkomers zoals het recht op gezinshereniging en het recht op een leefloon is mogelijk discriminerend. Het door Vooruit voorgestelde beleid zou mensen ongelijk behandelen, op basis van hun afkomst.
Het pleidooi voor ‘een goede controle aan de Europese buitengrenzen’ roept de vraag op hoe Vooruit dit in de praktijk wil brengen; het ligt voor de hand dat dit gepaard gaat met een verdere afsluiting van Fort Europa door middel van muren, hekken en gewapende grensbewaking.
Het voorstel om de asielprocedure voor mensen uit ‘veilige landen’ te versnellen, houdt een risico in voor de zorgvuldige behandeling van elke individuele asielaanvraag. Naast het feit dat lang niet alle landen die door België als ‘veilig’ worden aangemerkt, dat ook daadwerkelijk zijn, moet een asielbeslissing altijd individueel worden afgewogen. Ook in een over het algemeen relatief veilig land, kan iemand individueel het risico lopen op bijvoorbeeld politieke vervolging.
Vooruit interpreteert het idee van een ‘win-winbeleid’ selectief: het voorgestelde beleid is enkel een ‘win’ voor de Belgische economie en voor de geselecteerde arbeidsmigranten. Niet voor de mensen die gedwongen worden teruggestuurd naar ‘veilige landen’ door middel van een ‘snellere procedure’, en ook niet voor nieuwkomers van wie de rechten tijdens hun eerste drie jaar in België worden ingeperkt.
Relevante passages uit het partijprogramma van Vooruit
p. 235: Integreren om goed samen te leven. Migratie is van alle tijden, en dat wil zeggen dat er ieder jaar nieuwkomers komen deelnemen aan onze samenleving. Voor Vooruit zijn de sleutels tot een geslaagde integratie taal, werk en participatie: deelnemen aan onze samenleving is niet vrijblijvend. Om onze welvaart te blijven garanderen, moet iedereen mee in het bad. Zelfs al ben je hier maar tijdelijk, het kan nooit de bedoeling zijn dat we gewoon naast elkaar leven. We leven hier samen. We delen dezelfde ziekenhuizen en bussen, dezelfde openbare plaatsen, dezelfde voorzieningen, dus we moeten met elkaar communiceren. Dat lukt niet als we geen gemeenschappelijke taal of referentiekader delen, als we elkaar niet ontmoeten, als we vreemd blijven voor elkaar.
p. 237: Iedere nieuwkomer start met een gratis nieuwkomerstraject dat alle huidige door elkaar heen lopende systemen (OCMW, inburgering, VDAB, …) bundelt en vervangt. Een traject met enkele verplichte ingredi.nten: taallessen en een traject naar werk en participatie. Het aanbod wordt gediversifieerd en op maat gemaakt: iedereen moet mee kunnen. Nieuwkomers, oudkomers, jongeren en vrouwen met een migratieachtergrond – allemaal verdienen zij begeleiding op maat.
p. 237: Integratiesteun wordt de eerste drie jaar afhankelijk gemaakt van dit nieuwkomerstraject. Om je deel te krijgen, moet je ook je deel doen. We splitsen dit traject af van het leefloon. De integratiesteun zorgt voor een minimaal menswaardig inkomen zolang je zelf niet in staat bent dat te voorzien.
p. 237: Ieder jaar worden ook nieuwkomers die hier al lang zijn en hun schouders mee onder ons land gezet hebben, Belg. Het is belangrijk in de verf te zetten dat dit een belangrijke gebeurtenis is. We organiseren dus een federale ceremonie ter verwelkoming van de nieuwe Belgen, die hen plechtig verwelkomt
p. 264: Betrekkingen met Afrika. Op het gebied van veiligheid, migratie en handel zal het Afrikaanse continent alleen maar belangrijker worden. Een goed partnerschap tussen België, de EU en Afrika is van groot belang.
p. 265: We herevalueren de strategie van België voor de Sahelregio in het licht van de nieuwe ontwikkelingen die vanuit migratie- en veiligheidsperspectief onze grootste aandacht verdienen.
p. 266: Vluchtelingenbescherming in de regio van herkomst. Een goed internationaal- en migratiebeleid begint bij het ondersteunen van mensen zodra ze op de vlucht slaan, niet pas als ze in België aankomen. Om mensen zo snel mogelijk veiligheid en zekerheid te bieden en te vermijden dat ze moeten doorvluchten, investeren we sterk in bescherming in de regio. Om dat te realiseren zorgen we voor een bescherming-in-de-regio-fonds zodat de financiering van de vluchtelingenbescherming in de regio verzekerd is. Daarbij focussen we op projecten die zelf door vluchtelingenorganisaties geleid worden en die vluchtelingen nauw betrekken in de opmaak en uitvoering van projecten.
In landen die meer verblijfs- en werkvergunningen geven aan vluchtelingen en hen niet gedwongen uitwijzen, verhogen we de Europese steun aan lokale gastgemeenschappen.
p. 266: Op internationaal niveau spelen we een pioniersrol in de bescherming van vluchtelingen, via echte vluchtelingendiplomatie, waarbij we onze diensten van Buitenlandse Zaken en Ontwikkelingssamenwerking versterken, net zoals de diplomatieke posten in de regio’s waar grote aantallen vluchtelingen leven.
p. 266: We zorgen voor een toegankelijke en kwaliteitsvolle consulaire dienstverlening aan Belgen in het buitenland. Goede consulaire diensten zijn belangrijk om de belangen van Belgen in het buitenland te behartigen, internationale uitwisselingen te bevorderen en migratiestromen te beheren.
p. 269: De context waarin we die internationale solidariteit vormgeven is de afgelopen jaren ingrijpend veranderd. De tijd van de klassieke ontwikkelingssamenwerking lijkt voorgoed voorbij. De uitdagingen waar we voor staan, zijn mondiaal: oorlogen, stijgende ongelijkheid, klimaatverandering en natuurrampen, grote migratiestromen,… De noodzaak aan internationale solidariteit is nog nooit zo acuut geweest als vandaag. Want wij zijn pas veilig en vrij hier, als ook de rest van de wereld veilig en vrij is.
p. 270: Klimaatopwarming is naast bevolkingsgroei en oorlog een motor voor migratiestromen. Veel van de landen in Afrika waar de bevolking het snelst groeit zijn landen die in de zone liggen waar de klimaatopwarming het hardst zal toeslaan, maar ook in regio’s als de Sahel, die ten prooi vallen aan terrorisme en interne conflicten. De migratiestromen zullen dus naar alle verwachtingen nog groter worden dan ze nu al zijn. We kunnen hier de ogen niet voor sluiten.
p. 270: We zullen meer dan ooit investeren in internationale solidariteit. Wij willen daarom een ambitieus en realistisch groeipad dat ernaar streeft ons engagement voor de 0,7 procent van het BNI te realiseren.
p. 272: We maken van migratie een transversaal thema in onze internationale solidariteit. We besteden meer aandacht en middelen aan humanitaire hulp en opvang in de regio’s waar zich conflicten voordoen. Via circulaire migratie kunnen we knelpuntberoepen in eigen land invullen en verwerven migranten een inkomen en nieuwe kennis, die ze na een bepaalde periode weer mee naar het thuisland nemen. Dankzij die circulaire migratie blijft de herkomstlanden een braindrain bespaard en komen er via remittances (overmaking van geld verdiend in ons land) inkomsten het land binnen.
p. 273 [Onder andere]: Migratie is van alle tijden, maar ongecontroleerde migratie is voor niemand goed. Daarom wil Vooruit de stilstand doorbreken en werk maken van een strikt gecontroleerd en humaan asiel- en migratiebeleid. Het begint allemaal in de regio van herkomst. Vluchtelingen moeten zo snel mogelijk bescherming krijgen, dicht bij huis, zodat ze niet moeten doorvluchten. Dat wil niet zeggen dat we de lasten afschuiven op de buurlanden, maar net dat we mee investeren in deze regio’s zodat mensen snel veilig en geholpen zijn. Daarnaast doen we ook ons deel hier. Dat wil zeggen dat we in Belgi. erkende vluchtelingen goed opvangen, hen snel inburgeren en meer kansen geven op een goed leven. Hoe? Door hen snel de taal te leren, hen snel aan het werk te helpen en hen snel volwaardig – als gelijken – op te nemen in onze samenleving. Dat lukt alleen als we ons asielsysteem goed organiseren en kordaat zijn met mensen die geen recht hebben op asiel: zij moeten terugkeren. Het ene gaat niet zonder het andere. Willen we goed zijn, dan moeten we strikt zijn. Want we kunnen gewoon niet iedereen die bij ons aanklopt deftig opvangen en een goed leven aanbieden. Dat is praktisch onmogelijk.
p. 274: Daarom blijven wij een grote voorvechter van internationale solidariteit. Alleen zo pakken we de echte oorzaken van migratie aan. (…) Het is het ondersteunen van de opbouw van democratische welvaartsstaten die sociale basisvoorzieningen aanbieden aan hun bevolking, zoals gezondheidszorg en onderwijs. Zo hebben mensen minder reden om hun land te verlaten. En daar hebben zowel zij als wij baat bij.
p. 274-275: Mensen die zonder perspectief op een beter leven vastzitten in tentenkampen vluchten door naar Europa. Daardoor komen landen aan de Europese buitengrenzen (zoals Griekenland en Itali.) onder enorme druk te staan. Zij krijgen duizenden asielzoekers en migranten te verwerken, die soms heel plots en in grote aantallen aankomen. De controle en registratie kan niet altijd volgen en de mensen reizen dan gewoon verder naar andere EU-landen. Ze gaan meestal op zoek naar plaatsen waar al een netwerk van landgenoten bestaat, plaatsen waar ze verwachten snel een beschermingsstatuut te krijgen of gewoon plaatsen waar mensensmokkelaars beweren dat het goed is om te leven en te werken. Dat zorgt ervoor dat de landen die migranten het aantrekkelijkst lijken, een onevenredig groot aantal asielaanvragen te verwerken krijgen. België is zo’n land. Afgelopen jaar hoorden we bij de Europese landen die het meeste asielzoekers per inwoner opvingen. Het gevolg is natuurlijk dat ons systeem overbelast raakt. De procedures duren te lang, mensen hebben geen dak boven het hoofd en slapen op straat: chaos alom.
p. 275: Ook de Europese Unie heeft haar verantwoordelijkheid voor het falende terugkeerbeleid. Zij klopt niet hard genoeg op tafel tegenover de landen die weigeren hun illegaal verblijvende onderdanen terug te nemen. Nochtans profiteren veel van die landen wel van allerlei Europese voordelen. Dat is een hefboom die we moeten gebruiken. We moeten met deze landen onderhandelen als één Europees machtsblok: wie wil delen in de voordelen van goede handelsakkoorden en visumvrij reizen, kan dat niet zonder ook mensen die hier irregulier verblijven, terug te nemen. Je deel krijgen, je deel doen.
p. 275: Tenslotte loopt ook het asielsysteem in België helemaal vast. Trage procedures zorgen ervoor dat mensen erg lang in de opvang blijven, waardoor ontzettend veel opvangplaatsen nodig zijn. Mensen die jaren in België zijn voor ze een beslissing krijgen, zijn ook veel moeilijker om terug te sturen naar hun land van herkomst. Een gebrek aan aanklampende terugkeer en aan data over wie in ons land verblijft zorgt er dan weer voor dat dat terugkeren helemaal een utopie wordt. Dat moet anders.
p. 276: Terugkeerakkoorden onderhandelen we op Europees niveau. Irregulier verblijvende onderdanen terugnemen, wordt de voorwaarde om van legale migratiekanalen gebruik te kunnen maken: geen arbeids- of studiemigratie en geen visumvrijstellingen meer als niet wordt meegewerkt met terugkeer. Ook omvattende handelsakkoorden zetten we in als hefboom voor terugkeerverdragen.
p. 276: Een goede controle aan de buitengrenzen zorgt ervoor dat mensen meteen de juiste hulp krijgen en de juiste procedure kunnen volgen. Ook aan de buitengrenzen is het respecteren van mensenrechten, inclusief het recht om asiel aan te vragen, van bijzonder groot belang. Pushbacks die mensen het recht ontzeggen om asiel aan te vragen kunnen niet.
p. 276: In Europa zelf zorgen we voor een eengemaakte Europese asielprocedure en voor verplichte solidariteit tussen de lidstaten. Het VN vluchtelingenverdrag en de toepasselijke mensenrechtenverdragen worden daarbij gerespecteerd.
p. 276: Nadat asielzoekers aan de buitengrenzen de Europese procedure door het Europees asielagentschap doorlopen hebben, worden de erkende vluchtelingen over heel de Unie evenredig gespreid. De toewijzing aan een lidstaat gebeurt op basis van het individuele profiel, de mogelijke band tussen de vluchteling en de lidstaat, talenkennis, familie, netwerk en eventuele kwetsbaarheid van de vluchteling (zeker als het om een kind gaat), zodat het proces van integratie zo goed en snel mogelijk kan beginnen. Mensen die afgewezen worden kunnen geen nieuwe aanvraag starten in andere lidstaten. Zo stopt de praktijk dat mensen doortrekken van lidstaat naar lidstaat en verdwijnen mensen niet in de illegaliteit.
p. 277: In afwachting daarvan zoeken we oplossingen in eigen land. We vereenvoudigen en versnellen de asielprocedure: alle beslissingen komen samen in één versterkte dienst.
p. 277: Verder beschermen we kinderen op de vlucht beter door in te zetten op een warm onthaal, continuïteit in de opvolging en uitbreiding van hun netwerk. Dat doen we onder andere door de onmiddellijke aanstelling van een gespecialiseerde voogd voor iedere jongere mogelijk te maken. Daarnaast zorgen we voor een nationaal protocol om verdwijningen van kinderen en jongeren te bestrijden. De samenwerking met jeugdhulp wordt versterkt, zodat jongeren gepaste hulp kunnen krijgen.
p. 277: We doen geen beslissingen van Europese buurlanden over, maar respecteren hun terugkeerbeslissingen. We versnellen de procedure voor mensen uit veilige landen: asiel is voorbehouden aan mensen die bescherming nodig hebben. Op deze manier is er voldoende opvang voor mensen in de asielprocedure.
p. 277: De opvang wordt aangevuld met verschillende uitstroomprojecten. Zo voeren we naar Nederlands voorbeeld Take Care B&B in, waarbij gastvrije gezinnen erkende vluchtelingen die de opvang moeten verlaten, een tijdje opvangen en hen helpen bij de zoektocht naar een eigen woning en integratie in de samenleving.
p. 278: Zonder stevige terugkeer moedigen we mensen bovendien aan om via illegale circuits en gevaarlijke overtochten naar hier te komen. Ook om die reden is een kordaat terugkeerbeleid onmisbaar. (…) Wie meewerkt met zijn terugkeer kan, zolang de terugkeer niet kan worden uitgevoerd, hier werken. Dit moet ervoor zorgen dat negatieve beslissingen echt leiden tot terugkeer: vrijwillig als het kan, gedwongen als het moet.
p. 278: We investeren in aangepaste terugkeerbegeleiding voor mensen in onwettig verblijf, waaronder ook gezinnen met kinderen, om zo tot duurzame oplossingen (waaronder terugkeer) te komen.
p. 278: Woonstbetredingen en detentie kunnen het sluitstuk zijn van een terugkeertraject als blijkt dat iemand niet bereid is tot vrijwillige terugkeer. Dat moet gebeuren onder controle van een rechter, bij voorkeur de raad voor vreemdelingenbetwistingen, die kan nagaan of het hele terugkeertraject correct werd doorlopen en iemand al dan niet aan zijn medewerkingsplicht voldeed. Een woonstbetreding kan enkel gebeuren na machtiging door een rechter, die voor en na de woonstbetreding toeziet op naleving van de fundamentele rechten. Hij oefent ook een legitimiteits- en proportionaliteitscontrole uit op detentie.
p. 280: Slachtoffers van mensenhandel hebben recht op kosteloze rechtsbijstand. Zo zorgen we ervoor dat slachtoffers sneller aangifte durven doen, waardoor uitbuiters sneller worden gevat en de criminele netwerken beter kunnen worden ontmanteld. We besteden hierbij ook specifieke aandacht aan minderjarige slachtoffers van pooiers en/of mensenhandel bij de overheveling van hun dossier vanuit de minder- naar de meerjarigheid.
p. 281: Als we echt weer controle willen over ons migratiebeleid, moet de illegale migratie sterk dalen en de legale migratie toenemen. Onze extreem krappe arbeidsmarkt heeft nood aan gerichte wettelijke migratie. Zo maken we van migratie pas echt een win-win. (…) We versterken dus het systeem van arbeidsmigratie voor knelpuntberoepen. Daarbij wordt de lijst van knelpuntberoepen kritisch doorgelicht. Waarom? Zodat we alleen mensen aantrekken om jobs in te vullen waarvoor er echt te weinig mensen zijn. En dus niet om de huidige werknemers te vervangen of hun lonen te verlagen.
p. 281: Daarnaast gaan we over tot actieve rekrutering voor beroepen waar de nood het hoogst is – bijvoorbeeld in de zorg. De overheid moet een sterke partner zijn voor werkgevers die nood hebben aan arbeidsmigranten: zij moet een echte trekkersrol op zich nemen om partnerschappen op poten te zetten. De sociale partners vragen daar met recht en reden om. Ethische rekrutering waarbij braindrain (de slimste mensen wegplukken uit hun land) vermeden wordt, is hier de leidraad. We zetten volop in op Europese partnerschappen, waar in opleiding voorzien wordt in de regio’s van herkomst. (…) De opleiding en het taalbad (in het land van herkomst) zorgen voor een vlotte inschakeling op het werk en in onze samenleving. (…) De landen met wie we legale migratie op poten zetten, moeten ook meewerken aan terugkeer: zo wordt dit een cruciale hefboom.
p. 282: De andere vorm van legale migratie – gezinshereniging – houden we kritisch tegen het licht. (…) Weinig mensen die langs deze weg naar Belgi. komen zijn aan het werk. Dat is slecht voor de taalkennis, integratie en de welvaartsstaat. Een belangrijk deel van de inactieve mensen die niet werkzoekend zijn, zijn afkomstig uit gezinshereniging. Dat moet anders. (…) Net zoals in Nederland, laten we mensen nog voor ze naar hier komen, starten met lessen Nederlands. Zo nemen we niet alleen een voorsprong in de integratie, maar zorgen we ook dat mensen die niet bereid blijken zich in te spannen voor hun integratie, geweerd worden. Daarnaast zullen we strenger beoordelen of mensen hier voldoende inkomsten hebben om hun gezin te onderhouden zodat nieuwe gezinsleden niet in armoede terechtkomen. Het recht om gezinsleden naar hier te laten komen, brengt dus ook de plicht met zich mee om dat gezin op een goede manier te kunnen onderhouden.
p. 283: Bij gezinsmigratie maken we integratie prioritair. We laten geen tijd meer verloren gaan: inburgeren wordt al tijdens de procedure en in het land van herkomst verplicht. We zorgen voor kortere termijnen en een betere omkadering bij gezinshereniging. We verhogen de inkomensvereiste om gezinnen beter te beschermen tegen armoede, met respect voor de Europeesrechtelijke waarborgen.
